+ សម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ
ប្រវត្តិសាស្រ្តរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ "សម័យខ្មែរក្រហមយើងបានដឹងស្រាប់ហើយថា ប្រវត្តិសាស្ត្រសង្គ្រាម រ៉ាំរៃនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាបានធ្វើអោយមានផលប៉ះពាល់ជាច្រើននៅក្នុងប្រទេស។ប្រទេសខ្មែរធ្លាប់បានឆ្លងកាត់ការធ្វើសង្គ្រាមជាមួយប្រទេសដទៃទៀតអស់រាប់សតវត្សមកហើយបន្តក្រោយមកទៀតគឺខ្មែរនៅតែមានរឿងល្វីងជូរចត់រាប់មិនជាមួយនឹងការសរ់នៅក្រោមការគ្រប់គ្រងអាណាព្យាបាលប្រទេសបារាំងសម័យអានិគមនិយមបារាំងខ្មែរត្រូវបាន ប្រជាជនខ្មែរទូទាំងប្រទេសកម្ពុជាបានដឺងគ្រប់គ្នាអំពីប្រវត្តិសាស្រ្តសម័យខ្មែរក្រហម រយៈពេល"៣ ឆ្នាំ៨ ខែ ២០ថ្ងៃ" ក្នុងសម័យនោះប្រជាជនខ្មែរយើងបានជួបប្រទះរងទុក្ខលំបាកវេទនាក្រៃលែងបំផុត ។ អ្វីដែលយើងនឺកស្មានមិនដល់នោះគឺការសម្លាប់មនុស្សយ៉ាងសាហាវព្រៃផ្សៃបំផុតគឺខ្មែរជាអ្នកសម្លាប់ខ្មែរ ខ្មែរជាអ្នកគាបសង្កត់ខ្មែរ ។ របបនេះបានកាប់សម្លាប់មនុស្សអស់ច្រើនណាស់ នេះគឺជាអំពើឃាត្តកម្មមួយដែលប្រវត្តិសាស្រ្តខ្មែរពុំធ្លាប់មានពីមុនមក ។ របបខ្មែរក្រហម ឬ របបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យគ្រប់គ្រងស្រុកខ្មែរពីឆ្នាំ ១៩៧៥ ដល់ ១៩៧៩។ នៅក្នុងរបប ពួក ខ្មែរក្រហមបានសម្លាប់ប្រជាជនខ្មែរ អស់ជាង ១.៧០០.០០០ នាក់ តាមរយៈការបង្អត់អាហារ បង្ខំអោយធ្វើការហួសកំនត់ ។ បើទោះបីជារឿងរាវទាំងនេះបានកន្លងផុតទៅអស់ជាច្រើនឆ្នាំក្ដីក៏ប្រជាជនខ្មែរយើងដែលបានឆ្លងកាត់សម័យនោះនៅតែមានអារម្មណ៏ភ័យខ្លាចដក់ជាប់នៅក្នុងចិត្តមិនអាចបំភ្លេចបានឡើយព្រោះថាវាគឺជាសម័យកាលមួយដែលមានភាពសាហាវព្រៃផ្សៃខ្លាំងណាស់ ។ អ្វីៗគ្រប់យ៉ាងដែលខ្មែរធ្លាប់មាន គឺត្រូវវិនាសអន្តរាយ ស្ទើរតែសាបសូន្យ។
 |
Add caption
សេចក្ដីសង្ខេបមេរៀនប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរសម្រាប់ជំនួយស្មារតីដល់សិស្សថ្នាក់ទី១២ ចេញផ្សាយឆ្នាំ២០១៧ ជាឯកសារជំនួយដើម្បីសម្រួលដល់សិស្សក្នុងការយល់ និងវិភាគព្រឹត្តិការណ៍សំខាន់ៗ ចំណុចចម្រូងចម្រាសនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ និងជាមូលដ្ឋានសម្រាប់ការស្រាវជ្រាវបន្ថែម។
 ប្រវត្តិលម្អិតនៃការកសាងប្រាសាទអង្គរវត្ត ឬប្រាសាទបរមវិស្ណុលោក ដែលជាកំពូលស្ថាបត្យកម្មរបស់ដូនតាខ្មែរនាសម័យបុរាណ
ប្រាសាទអង្គរវត្ត គឺជាកំពូលស្ថាបយកម្មរបស់ខ្មែរនៅសម័យមហានគរ ដែលរំលេចឲ្យឃើញនូវភាពរុងរឿងថ្កុំថ្កើងសម្បូរសប្បាយ ក្រោមការដឹកនាំរបស់ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរនៅរាជសម័យកាលនោះ។ ប្រាសាទអង្គរវត្ត ត្រូវបានសាងសង់ឡើង នៅដើមសតវត្សរ៍ទី១២ ដោយមហាក្សត្រខ្មែរ ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២ (មានអ្នកខ្លះបានសរសេរជា ព្រះបាទសូរិយាវរ្ម័នទី២) នៅគ.ស ១១១៣ ដល់ ១១៥០ និងមានព្រះមហាក្សត្រខ្មែរជាច្រើនអង្គទៀត បានជួយស្ថាបនារហូចសម្រេចជាស្ថាពរ រួមមានព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ជាដើម។ ប្រាសាទនេះ កសាងឡើងគឺដើម្បីឧទ្ទិសថ្វាយព្រះវិស្ណុលោក ក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនា។ ប្រាសាទអង្គរវត្ត គឺមានលក្ខណៈល្អវិចិត្រវិសេសវិសាល និងបង្ហាញនូវសិល្បៈខ្មែរដ៏អស្ចារ្យដល់កំពូលនៃសតវត្សរ៍នោះ។ ឈ្មោះសម័យថ្មី «អង្គរវត្ត» មានន័យថា ទីក្រុងវត្ត ក្នុងភាសាខ្មែរ «អង្គរ» មានន័យថា ទីក្រុង ឬ ទីក្រុងធានី ជាទម្រង់ប្រាក្រឹតនៃពាក្យ នគរ ដែលមកពីពាក្យសំស្ក្រឹត nagara (नगर)។ វត្ត គឺជាពាក្យខ្មែរសម្រាប់ ទេវាល័យលើដី បានមកពីពាក្យបាលី “vatta” (वत्त)។ មុនពេលនេះ ប្រាសាទនេះត្រូវបានគេស្គាល់ថាជា បរមវិស្ណុលោក (Parama Vishnuloka ជាភាសាសំស្ក្រឹត) បន្ទាប់ពីងារបច្ឆាមរណៈនៃស្ថាបនិកនៃប្រាសាទ។ បើតាមលោក ហ្សក-សឺដែស ថា “ប្រាសាទអង្គរវត្ត” គឺតំណាងឲ្យពិភពលោក។
ប្រាង្គចំកណ្តាលតំណាងឲ្យ “ភ្នំព្រះសុមេរុ” ដែលស្ថិតនៅកណ្តាលពិភពលោក។ ប្រាង្គទាំង ៥ តំណាងឲ្យកំពូលភ្នំព្រះសុមេរុដែលជាជាយផែនដី និងគូទឹកព័ទ្ធជុំវិញប្រាសាទ គឺជាសមុទ្រដែលព័ទ្ធជុំវិញ។ ប្រាសាទអង្គរវត្ត មានឈ្មោះដើមថាប្រាសាទបរមវិស្ណុលោក។ ប៉ុន្តែ ការវិវត្តនៃឈ្មោះ “អង្គរវត្ត” នេះ អាចត្រូវបានគេយកតាមប្រវត្តិសាស្រ្ត។ ស្លាកស្នាមដំបូងគឺ មាននៅ សតវត្សរ៍ទី១៦។ ជាការពិតណាស់ ប្រាសាទនេះ បានក្លាយទៅជាកន្លែងពុទ្ធសាសនាដ៏ល្បីល្បាញមួយ។ តាមសិលាចារឹកនៅសតវត្សរ៍ទី១៦ ឈ្មោះនៃប្រាសាទអង្គរវត្តគឺ ព្រះមហានគរឥន្រ្ទប្រត្ថព្រះពិស្ណុលោក (ឥន្រ្ទប្រត្ថ ជាភាសាសំស្រ្កឹត ហើយបានក្លាយទៅជាភាសាបាលី “ឥន្ទបត្ត” បញ្ជាក់ទៅលើការឆ្លងពីព្រហ្មញ្ញសាសនា ទៅព្រះពុទ្ធសាសនាហីនយាន។ ពាក្យ “ឥន្រ្ទប្រត្ថ” មានន័យថា ទីក្រុងរបស់ព្រះឥន្ទ។ ក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនា គេជឿថាព្រះឥន្ទមានទីកន្លែងនៅលើដី។ ពាក្យនេះជាកន្លែងសម្រាប់ គោរពបូជា។ ឧទាហរណ៍ដូចជា វត្តទាំងពីរនៅក្នុងប្រាសាទអង្គរវត្តមានឈ្មោះថា ឥន្ទបត្តបុរីខាងត្បូង និង ឥន្ទបត្តបុរីខាងជើង។ ការហៅទៅលើឈ្មោះថា ពិស្ណុលោក គឺសម្រាប់រំលឹកទៅដល់មរណៈនាមរបស់ស្តេច ដែលបានកសាងប្រាសាទនេះគឺ បរមវិស្ណុលោក រីឯ ស្រីសុធរ ជាការហៅដើម្បីរំលឹកឡើងវិញ ទៅលើឈ្មោះទីក្រុងចាស់នៅអង្គរ ឈ្មោះថា ស្រីយសោធរបុរៈ) ហើយមួយចំណែកទៀត នៅសតវត្យរ៍ទី១៧ ហៅថា ឥន្ទបត្តម្ភានគរ ស្រីសុធរវពិស្ណុលោក ។ ចំណែកឈ្មោះថា អង្គរវត្ត គឺជាឈ្មោះសាមញ្ញ សម្រាប់កំណត់បូជនីយដ្ឋាននេះ។ ចំពោះប្រជាជនខ្មែរ ពិសេសអ្នករស់នៅខេត្តសៀមរាបផ្ទាល់តែម្តង គេច្រើននិយមហៅឈ្មោះជារួមមួយគឺ អង្គរតូច។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ អ្នកនិពន្ធអឺរ៉ុប ទាំងអស់បានកំណត់ហៅឈ្មោះរួមមួយគឺ «អង្គរវត្ត» យ៉ាងពិតប្រាកដមួយ។ គួរបញ្ជាក់ផងដែរថា ប្រាសាទអង្គរវត្ត ត្រូវបានបញ្ចូលទៅក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោករបស់អង្គការយូណេស្កូ នៅឆ្នាំ ១៩៩២។ ប្រាសាទអង្គរវត្ត ត្រូវបានរកឃើញឡើងវិញ ដោយធម្មជាតិវិទូបារាំងម្នាក់គឺ លោក អង់្រហ៊-មូហ៊ត(Henri Mouhot) នៅឆ្នាំ១៨៦០។
អង្គរវត្តវត្តសណ្ដូកលាតសន្ធឹងទៅភាគខាងជើង ៥,៥ សហាតិមាត្រ (៣,៤ ម៉ៃ.) នៃទីប្រជុំជនសម័យទំនើបនៃទឹកដីខេត្តសៀមរាប និងទិសខាងត្បូងចម្ងាយខ្លី និងខាងកើតបន្តិចនៃរាជធានីពីមុននេះ ដែលស្ថិតនៅបាពួន។ សៀមរាប គឺជាតំបន់របស់កម្ពុជាមួយ ដែលមានក្រុមរចនាសម្ព័ន្ធសំណង់សំខាន់ៗ។ ស្ថិតនៅខាងត្បូងបំផុតនៃស្ថានីយសំខាន់ៗរបស់អង្គរ។ ការរចនាដើមដំបូង និងសំណង់ប្រាសាទបានធ្វើឡើង នៅពាក់កណ្ដាលទីមួយនៃសតវត្សរ៍ទី១២ កំឡុងរជ្ជកាល ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២ (បានសោយរាជ្យ១១១៣-១១៥០) គឺដើម្បីឧទ្ទិសថ្វាយដល់ព្រះវិស្ណុ។ សំណង់នេះ ត្រូវបានសាងឡើងជាប្រាសាទភាវៈតំណាងព្រះមហាក្សត្រនិងទីក្រុងរាជធានីដ៏អស្ចារ្យ។ មិនថាសិលាចារឹកការស្ថាបនា ឬក៏អក្សរចារឹកសហសម័យមួយណាដែល បញ្ជាក់អំពីប្រាសាទនេះត្រូវបានគេរកឃើញទេ ឈ្មោះដើមរបស់ប្រាសាទមិនត្រូវបានគេស្គាល់ ប៉ុន្តែវាប្រហែលជាត្រូវបានស្គាល់ថាជា បរមវិស្ណុលោក (ន័យចំ ស្ថានព្រះវិស្ណុដ៏ពិសិដ្ឋ ខ្មែរបុរាណ អះ. សំស្ក្រឹត”) បន្ទាប់ពីទេវៈជាប្រមុខ។ ការដំណើរការហាក់បីដូចបញ្ចប់មួយរយៈពេលខ្លី ក្រោយការសោយទីវង្គតរបស់ព្រះមហាក្សត្រ ដែលបន្សល់ទុកខ្លះនូវការតុបតែងលំអចម្លាក់លៀន ស្រាលៗ មិនទាន់បានបញ្ចប់។ នៅឆ្នាំ១១៧៧ ប្រហែលជា ២៧ឆ្នាំ បន្ទាប់ពីការសោយទីវង្គតរបស់ ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២ ទៅ “ប្រាសាទអង្គរ” ត្រូវបានលួចប្លន់បំផ្លិចបំផ្លាញដោយពួកចាម ដែលជាសត្រូវជាប្រពៃណីរបស់ខ្មែរ។ ក្រោយមក ចក្រភពនេះត្រូវបានស្ដារដោយព្រះមហាក្សត្រថ្មីគឺ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ដែលបានស្ថាបនារាជធានីថ្មី និងបានកសាងប្រាសាទភាវៈតំណាង (អង្គរធំ និង បាយ័នរៀងៗគ្នា) ពីរបីសហាតិមាត្រទៅទិសខាងជើងនេះ។ នៅចុងសតវត្សរ៍ទី១៣ “ប្រាសាទអង្គរវត្ត” នេះបន្តិចម្ដងៗ បានប្រែពីការប្រើជាប្រយោជន៍ព្រហ្មញ្ញសាសនាទៅជាប្រយោជន៍ពុទ្ធសាសនាថេរវាទ ដែលបន្តមកដល់សម័យបច្ចុប្បន្ននេះ។ អង្គរវត្ត គឺកំពូលប្រាសាទក្នុងចំណោមប្រាសាទសម័យអង្គរនានាក្នុងនោះ ទោះបីប្រាសាទនេះត្រូវបានគេទុកចោលបន្ទាប់ពីសតវត្សរ៍ទី១៦ ក៏ដោយ ក៏ប៉ុន្តែប្រាសាទនេះមិនដែលត្រូវបានគេបោះបង់ចោលទាំងស្រុងឡើយ។ ការការពាររបស់ប្រាសាទកំពុងឈានមកដល់ ម្យ៉ាងដោយការពិតថាគូទឹករបស់វាក៏បានផ្ដល់ការគាំពារខ្លះពីការដុះស៊ប់ទ្រប់ដោយព្រៃស្បាតផងដែរ។ ម្នាក់ក្នុងចំណោមពួកអ្នកទេសចរណ៍លោកខាងលិចទៅកាន់ប្រាសាទនេះគឺ អន់តូន្យូ-ដា-ម៉ាដឹឡេណា សង្ឃជនជាតិ ព័រទុយហ្គាល់ មួយអង្គ ដែលបានទៅលេងនៅឆ្នាំ១៥៨៦ បាននិយាយថា “វាគឺដូចជាសំណង់មិនធម្មតាដែលមិនអាចពិពណ៌នាវាជាមួយប៊ិចបាន ជាពិសេស ដោយហេតុថាវាហាក់ដូចជាគ្មានសំណង់ផ្សេងណាដូចនៅក្នុងលោក។ វាមានប្រាង្គច្រើននិងការតុបតែង ហើយការធ្វើឱ្យល្អឡើងទាំងអស់ដែលទេពកោសល្យមនុស្សអាចនឹងគិតដល់។ នៅពាក់កណ្ដាលសតវត្សរ៍ទី១៩ ប្រាសាទនេះត្រូវបានគេរកឃើញដោយធម្មជាតិវិទូ និងអ្នករុករកជនជាតិបារាំង លោក អង់្រហី-មូហ៊ត ដែលបានផ្សព្វផ្សាយដោយប្រជាជននូវស្ថានីយនេះនៅភាគខាងលិចតាមរយៈសាធារណកម្មនៃកំណត់ត្រាការធ្វើដំណើរ នៅក្នុងអ្វីដែលលោកបានសរសេរ៖ “មួយក្នុងចំណោមប្រាសាទទាំងនេះ គឺជាគូប្រជែងទៅនឹងរបស់សុឡុម៉ុន និងសាងឡើងដោយមីឆេលអ៊ែងជែលឡូ ដែលចូលរួមជាកន្លែងកិត្តិយសមួយនៅក្បែរសំណង់ដ៏ស្រស់ស្អាត់បំផុតរបស់យើង។ ប្រាសាទនេះធំជាងរាល់សំណង់ដែលបានបន្សល់ទុកអោយពួកយើងដោយក្រិក ឬ រ៉ូម ហើយបង្ហាញអោយឃើញភាពផ្ទុយស្រឡះដ៏ក្រៀមក្រំទៅនឹងសភាពនៃអរិយធម៌ដែលក្នុងនោះប្រទេសជាតិនេះឥឡូវត្រូវបានលិចលង់ទៅហើយ”។
សម្រាប់សម្រាប់លោកមូហ៊តក៏ដូចជាពួកអ្នកទេសចរណ៍លោកខាងលិចដំបូងៗឯទៀតដែរគាត់បាននិយាយថា «ខ្ញុំគិតថាវាពិបាកនឹងជឿណាស់ថាខ្មែរអាចសាងសង់ប្រាសាទនេះបាន និងបានចុះកាលបរិច្ឆេទ វាដោយច្រឡំទៅនឹងក្បែរៗ សម័យមួយដូចគ្នាដូចរ៉ូម។ ប្រវត្តិពិតនៃអង្គរវត្ត ត្រូវបានទម្លុះទម្លាយរួមគ្នាដោយភស្តុតាងខាងរចនាបថនិងអភិលេខន៍តែប៉ុណ្ណោះ ដែលបានប្រមូលបានកំឡុងការបោសសំអាតជាបន្តបន្ទាប់និងការស្ដារស្នាដៃឡើងវិញ»។ ផ្នែកខាងមុខនៃអង្គរវត្ត គំនូរដោយអង់ហ៊្រី-មូហ៊ត ប្រាសាទអង្គរវត្ត ត្រូវការការស្ដារឡើងវិញយ៉ាងច្រើននៅសតវត្សរ៍ទី២០ ជាសំខាន់ការយកដីរុំកោះ និងសារពើរុក្ខជាតិចេញពីប្រាសាទ។ ការថែទាំង បោសសំអាតប្រាសាទនេះ ត្រូវបានអាក់ខានដោយសង្គ្រាមរដ្ឋប្បវេណី និងការគ្រប់គ្រងប្រទេសដោយខ្មែរក្រហមកំឡុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៧០ និង១៩៨០។ ប៉ុន្តែការបំផ្លិចបំផ្លាញតិចតួចដោយប្រៀបធៀបត្រូវបានធ្វើកំឡុងសម័យនោះ ក្រៅពីនេះទៅមានពួកចោរ និងការបំផ្លាញនូវរូបចម្លាក់សម័យក្រោយអង្គរភាគច្រើនទៀត។ ប្រាសាទអង្គរវត្តនេះ គឺជានិមិត្តរូបពោរពេញដោយថាមពលរបស់ប្រទេសកម្ពុជា និងជាប្រភពនៃមហាមោទនភាពជាតិ ដែលបានដាក់ជាកត្តាក្នុងទំនាក់ទំនងការទូតរបស់កម្ពុជាជាមួយបារាំង សហរដ្ឋ និងអ្នកជិតខាងរបស់ខ្លួន (ថៃ)។ រូបគំនូរនៃអង្គរវត្តធ្លាប់ជាផ្នែកមួយនៃទង់ជាតិនានារបស់កម្ពុជា ចាប់តាំងពីការដាក់បញ្ចូលនូវកំណែលើកទីមួយរង្វង់ឆ្នាំ១៨៦៣។ ដោយសារទស្សនៈវិស័យខាងប្រវត្តិសាស្ត្រកាន់តែធំ និងបរិវត្តវប្បធម៌ថែមទៀត យ៉ាងណាៗ ប្រាសាទអង្គរវត្តនេះមិនបានក្លាយត្រឹមតែជានិមិត្តរូបនៃមោទនភាពជាតិផ្ទាល់ជាតិសាសន៍នោះទេ ប៉ុន្តែក៏ត្រូវបានដាក់បញ្ចូលទៅក្នុងដំណើរការនយោបាយ-វប្បធម៌នៃផលិតកម្មកេរដំណែលបារាំង-អាណានិគម ក្នុងនោះដែលទីស្ថានប្រាសាទដើមត្រូវបានតាំងបង្ហាញក្នុងពិព័ណអាណានិគមបារាំងនិងសកលនៅប៉ារីសនិងម៉ាខ់សីរវាងឆ្នាំ១៨៨៩ និង១៩៣៧។ ប្រាសាទអង្គរវត្ត (Angkor Wat Temple) មានកម្ពស់ ៦៥ម៉ែត្រ មានក្រឡាផ្ទៃប្រហែល ២០០ហិចតា រាងចតុកោណ ដែលកំណត់ដោយកំពែងព័ទ្ធជុំវិញ និង គូទឹក ដែលមានទទឹង ២០០ម៉ែត្រ។ បរិវេណនៃកំពែង គឺមានប្រវែងប្រហែល ៥,៥ គ.ម។ ផ្លូវចូលធ្វើអំពីថ្មភក់មានប្រវែងបណ្តោយ ២៥០ម៉ែត្រ និងទទឹង ១២ម៉ែត្រ។ ដោយសារតែទំហំដ៏ធំ និងស្ថាបត្យកម្មដ៏អស្ចារ្យនេះ មានមនុស្សមួយចំនួនគិតថា ប្រាសាទអង្គរវត្តមិនមែនជាស្នាដៃរបស់មនុស្សទេ គឺជាស្នាដៃរបស់អាទិទេពទៅវិញ។ នៅខាងមុខផ្លូវចូលមានតោថ្មធំៗ ឈរយាមនៅអមសងខាងផ្លូវ។ នៅខាងចុងនៃផ្លូវចូលនោះ មានគោបុរៈប្រាង្គបី ដែលមានកម្ពស់ខុសគ្នា ហើយប្រាង្គផ្នែកខាងលើត្រូវបានដួលរលំហើយ។ នៅគោបុរៈនោះ មានថែវដែលមានកំពូលជាវូត។ បន្ទាប់ពី គោបុរៈមកគឺមានផ្លូវមួយដែលមានប្រវែងបណ្តោយ ៣៥០ម៉ែត្រ និង ទទឹង ៩ម៉ែត្រ ធ្វើពីថ្មភក់ និង បង្កាន់ដៃនាគនៅអមសងខាង។ ប្រាសាទអង្គរវត្ត គឺជាគំរូដំបូងនៃរចនាបថបុរាណនៃស្ថាបត្យកម្មខ្មែរ។ រចនាបថអង្គរវត្ត ដែលវាបានដាក់ឈ្មោះតាមប្រាសាទនេះ។ នៅសតវត្សរ៍ទី១២ ពួកស្ថាបត្យករខ្មែរធ្លាប់មានជំនាញនិងទំនុកចិត្តក្នុងការប្រើប្រាស់ថ្មភក់ (ផ្ទុយពីឥដ្ឋ រឺ ថ្មបាយក្រៀម ) សម្ភារៈសាងសង់សំខាន់។ ភាគច្រើនទីដែលមើលឃើញគឺជាដុំថ្មភក់ ដែលពេលនោះថ្មបាយក្រៀមត្រូវបានប្រើសម្រាប់កំពែងខាងក្រៅនិងសម្រាប់ផ្នែកខ្លះនៃរចនាសម្ព័ន្ធសំណង់ដែលបានលាក់កំបាំង។ ភ្នាក់ងារដែលរុំភ្ជាប់បានប្រើប្រាស់ដើម្បីចូលរួមទៅជាដុំៗ តែមិនទាន់ត្រូវបានគេដឹងនៅឡើយ ថ្វីបើជ័រឈើធម្មជាតិឬ កំបោរប្រេងត្រូវបានគេលើកឡើងក៏ដោយ។ ប្រាសាទអង្គរវត្ត ទាញបានការកោតសរសើរលើសគេបង្អស់ ចំពោះភាពស៊ីគ្នានៃការរចនាផ្ទាល់ខ្លួន ដែលត្រូវបានគេប្រៀប ធៀបនឹងស្ថាបត្យកម្មនៃក្រិកនិងរ៉ូមសម័យបុរាណ។ តាមរយៈ លោកម៉ូហ៊្រីស-ហ្គ្លេសហ្សឹ អ្នកអភិរក្សអង្គរពាក់កណ្ដាលសត វត្សរ៍ទី២០ ប្រាសាទនេះ «សម្រេចបានភាពល្អឥតខ្ចោះតាមបែបបុរាណដោយសារបូជនីយដ្ឋានភាព ដែលបានបង្អាក់នូវធាតុនឹងនរយ៉ាងល្អវិចិត្រនិងការរៀបចំយ៉ាងត្រឹមត្រូវនៃខ្នាតទំហំរបស់ប្រាសាទ។ វាគឺជាកិច្ចការងារនៃអំណាចឯកភាព និងរចនា បថ»។ តាមស្ថាបត្យកម្ម ចរិកលក្ខណៈធាតុជាច្រើននៃរចនាបថនេះរួមមាន: ប្រាង្គប៉មរាងក្បាលទូក បុនទន្តដែលមានរាងដូចជាត្របកឈូកច្រើន កន្លះថែវពង្រីកផ្លូវរបៀង ថែវអ័ក្សភ្ជាប់ទៅនឹងរបងព័ទ្ធជុំវិញ និងលានរាងកាកបាទដែលលេចឡើងតាមបណ្ដោយអ័ក្សធំនៃប្រាសាទ។ ធាតុផ្សំតុបតែងជាធម្មតា គឺទេវតា (អប្សរា) ចម្លាក់លៀនស្រាលៗ និងនៅលើកម្រងផ្កាភ្ញីធំសន្ធឹងរបស់ហោជាង និងឈុតឆាកនិទានកថា។ រូបចម្លាក់បដិមានៃអង្គរវត្តត្រូវបានចាត់ចែងទុកអភិរក្ស កំពុងតែនៅ ដដែលនិងមិនសូវមាំមួនជាងស្នាដៃដើមដំបូងឡើយ។ ធាតុសំខាន់ផ្សេងទៀតនៃការរចនាត្រូវបានគេបំផ្លិចបំផ្លាញដោយការលួចឆក់ប្លន់និងការកន្លងទៅនៃពេលវេលា រួមមានការបូកពាសស្រោបមាសលើប៉មប្រាង្គ ដោយការស្រោបមាសលើរូបចម្លាក់លើចម្លាក់លៀនស្រាលៗ និងបន្ទះពិតានឈើនិងទ្វារនានា។ រចនាបថអង្គរវត្តត្រូវបានតោងបន្តដោយសម័យបាយ័ន នៅក្នុងនោះដែលគុណភាពត្រូវបានបូជាយញ្ញជាញឹកញាប់ទៅដល់បរិមាណ។ ប្រាសាទដទៃទៀត ស្ថិតក្នុងរចនាបថនេះគឺ បន្ទាយសំរែ ធម្មនន្ទ ចៅសាយទេវតា និងប្រាសាទដំបូងក្នុងនោះព្រះពិធូរ នៅអង្គរ ខាងក្រៅអង្គរ បឹងមាលា និងភាគខ្លះនៃភ្នំរុងនិងពិមាយ។ កំពែងខាងក្រៅ ១,០២៤ គុណនឹង ៨០២ម និងកំពស់ ៤,៥ម ព័ទ្ធជុំវិញដោយលាននៃធ្លាបើក ៣០ម និងគូទឹកមួយបណ្ដោយ១៩០ម។ ច្រកចូលទៅប្រាសាទនេះ គឺនៅក្បែរច្រាំងដីនៅខាងកើតនិងផ្លូវកាត់ទឹកធ្វើពីថ្មភក់ទៅខាងលិច នៅខាងចុង ច្រកចូលធំ គឺជាការបន្ថែមចុងក្រោយ ប្រហែលជាជំនួសឲ្យស្ពានឈើ។ មានគោបុរៈជាច្រើន នៅគ្រប់ទិសធំៗ ខាងលិចនៅឆ្ងាយពីអាធំជាងគេបង្អស់ហើយនិងមានប៉មប្រាង្គបាក់បែកបី។ លោកហ្គ្លេសហ្សឹកត់សម្គាល់ថាគោបុរៈនេះទាំងលាក់កំបាំងនិងចំណាំងឱ្យទ្រង់ទ្រាយប្រាសាទនេះសមរម្យ។ ខាងក្រោមប្រាង្គខាងត្បូងមានរូបចម្លាក់ព្រះវិស្ណុមួយអង្គ ដែលគែស្គាល់ ថា តារាជ ដែលប្រហែលដើមឡើយបានស្ថិតនៅកន្លែងសក្ការៈបូជាកណ្ដាលនៃប្រាសាទ។ ថែវជាច្រើនរត់នៅចន្លោះប្រាង្គនានានិងឆ្ងាយ រហូតដល់ច្រកចូលពីរថែមទៀតនៅខាងណាមួយនៃគោបុរៈជារឿយៗចាត់ទុកថាជាច្រកដំរី តាមដែលច្រកនោះមានទំហំល្មមដើម្បីឱ្យសត្វទាំងនោះចូលបាន។ ថែវទាំងនេះមានសសរបួនជ្រុងនៅខាងក្រៅ (ខាងលិច) និងជញ្ជាំងបិទជិតនៅខាងក្នុង (ខាងកើត)។ ពិតានចន្លោះសសរទាំងនោះតុបតែងដោយត្របកឈូក ផ្ទៃនៃជញ្ជាំងខាងលិចមានរូបចម្លាក់រេរាំ និងផ្ទៃជញ្ជាំងខាងកើតមានបង្អួចមានជើងទៀន រូបចម្លាក់ប្រុសកំពុងតែរេរាំលើសត្វដែលកំពុងលោតកញ្ឆេង ហើយនិងអប្សរា ដែលរួមមាន (ខាងត្បូងនៃច្រកចូល) តែមួយក្នុងប្រាសាទនេះកំពុងតែបង្ហាញធ្មេញរបស់នាង។
    |
No comments:
Post a Comment