រដ្ធបាល

ចូរឱ្យនិយមន័យរដ្ឋាភិបាល? តើគេចែកជារដ្ឋាភិបាលអ្វីខ្លះ?

       តាមន័យទូលាយ រដ្ឋាភិបាល សំដៅលើស្ថាប័នទាំងបីរបស់រដ្ឋ គឺស្ថាប័ននីតិប្បញ្ញត្តិ នីតិប្រតិបត្តិ និងតុលាការ។
       តាមន័យចង្អៀត រដ្ឋាភិបាល សំដៅលើស្ថាប័ននីតិប្រតិបត្តិដែលជាអ្នកអនុវត្តច្បាប់ និងធ្វើឱ្យប្រជាជនមានសុវត្ថិភាពនិងជាអ្នកផ្តល់សេវានានាជួនសង្គម។
       គេចែករដ្ឋាភិបាលជា ពីរ គឺ
            រដ្ឋាភិបាលកណ្តាល 
            រដ្ឋាភិបាលមូលដ្ឋាន ឬថ្នាក់ក្រោមជាតិ។

តើភារកិច្ចរបស់រដ្ធាភិបាលមានអ្វីខ្លះ?

   
ភារកិច្ចរបស់រដ្ធាភិបាលមាន ៤ ចំណុចគឺ
    - ធានាអោយមានសេវាសាធារៈអោយបានគ្រប់គ្រាន់ និងមានគុណភាព
    - ធានាអោយមានសន្តិសុខសង្គម
   -  ធានាអោយមានការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច និង
   -  ធានាអោយមានការគោរពច្បាប់។

តើគោលបំណងនៃការបង្កើតរដ្ឋបាលមានអ្វីខ្លះ?

  គោលបំណងនៃការបង្កើតរដ្ឋបាលគឺ៖

• ដើម្បីការពារផលប្រយោជន៍ប្រជាជនទូទៅ ការពារអាយុជីវិត កិត្តិយស សេចក្តីថ្លៃថ្នូររបស់ពលរដ្ឋ ឱ្យរួចផុតពីការធ្វើទុក្ខទោសពីអ្នកដទៃ។

• ដើម្បីការពារសណ្តាប់ធ្នាប់សង្គម

• ការពារផលប្រយោជន៍របស់ប្រជាជនដោយអនុវត្តច្បាប់ឱ្យមានប្រសិទ្ធភាព

• ដើម្បីជួយណែនាំប្រជាជន ឱ្យធ្វើអំពើល្អដើម្បីឱ្យសង្គមមានការអភិវឌ្ឃ។

• លើកស្ទួយសុខមាលភាពប្រជាជនដោយការពារនិងផ្តល់សេវាកម្មដល់ប្រជាជនដូចជាការអប់រំ ការថែរក្សាសុខភាព។

• ដើម្បីថែរក្សាទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណីវប្បធម៌និងអត្តសញ្ញាណជាតិ ដោយចូលរួមថែរក្សាការពារមរតកវប្បធម៌ជាតិ ឱ្យគង់វង្ស តាមរយៈការផ្សព្វផ្សាយឱ្យពិភពលោកបានស្គាល់។

ចូរបកស្រាយអំពីការធ្វើកំណែទម្រង់រដ្ឋបាល

កំណែទម្រង់រដ្ឋបាល ចាប់ផ្តើមកើតមាននៅចុងសតវត្សទី២០ ដើម្បីកែប្រែពីការគ្រប់គ្រងរដ្ឋបាលសាធារណៈ តាមបែបប្រពៃណីទៅជាការគ្រប់គ្រងរដ្ឋបាលសាធារណៈ តាមបែបថ្មីដែលបែបបទខុសៗគ្នា ផ្អែកទៅតាមបរិបទនៃប្រទេសនីមួយៗ។ តែមានគំនិតមួយចំនួនមានលក្ខណៈប្រហាក់ប្រហែលគ្នាដូចជាឯកជនភាវូបនីយកម្មសេវាកម្មរបស់រដ្ឋការ យកចិត្តទុកដាក់លើក្រមសីលធម៌ របស់មន្ត្រីសាធារណៈការប្រឆាំងអំពើពុករលួយ ការបង្កើនការទទួលខុសត្រូវ និងអភិបាលកិច្ចល្អនៅគ្រប់លំដាប់ថ្នាក់។ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានចាត់ទុកកំណែទម្រង់រដ្ឋបាលសាធារណៈ ជាអាទិភាពចម្បងបំផុតដើម្បីប្រែក្លាយរដ្ឋបាលសាធារណៈឱ្យទៅជាដៃគូរដ៏មានប្រសិទ្ធភាព ជាមួយផ្នែកឯកជនសម្រាប់អភិវឌ្ឃសេដ្ឋកិច្ចជាតិ និងផ្តល់សេវាដ៏មានប្រសិទ្ធភាពជូនប្រជាពលរដ្ឋក្រោមពាក្យស្លោក ប្រែក្លាយរដ្ឋបាលសាធារណៈពីភាពជាអ្នកគ្រប់គ្រងឱ្យទៅជាអ្នកបម្រើប្រជាពលរដ្ឋ ទៅវិញ។   

ហេតុអ្វីបានជាគេធ្វើកំណែទម្រង់រដ្ឋបាល?

ការធ្វើកំណែទម្រង់រដ្ឋបាលសង្ឃឹមថានឹងទទួលផលប្រយោជន៍ដូចជា៖

• ប្រជាពលរដ្ឋមានលទ្ធភាពចូលរួមយ៉ាងសកម្មក្នុងការធ្វើសេចក្តីសម្រេចចិត្តនៅមូលដ្ឋានដែលជាការពង្រឹងនិងពង្រីកនូវការចូលរួមជាសាធារណៈក្នុងការអភិវឌ្ឃប្រទេស

• ការផ្តល់សេវាសាធារណៈរបស់ក្រសួងស្ថាប័ននៅថ្នាក់ជាតិកាន់តែរហ័យនិងមានប្រសិទ្ធភាព ព្រោះតែអ្នកទទួលខុសត្រូវទាំងនោះត្រូវបានផ្ទេរអំណាចទៅជិតប្រជាពលរដ្ឋ។ បង្កើននូវលទ្ធភាពនៃការរកប្រភពធនធាននៅមូលដ្ឋានសម្រាប់ផ្តល់សេវា និងការអភិវឌ្ឃបន្ថែមទៀត។

  រដ្ឋបាលឯកភាព គឺជាការរៀបចំឱ្យមានក្រុមប្រឹក្សានៅរដ្ឋបាលថ្នាក់ក្រោមជាតិដែលអាចម្ចាស់ការក្នុងការគ្រប់គ្រងចាត់ចែងមុខងារ និងធនធានរាប់ទាំងហិរញ្ញវត្ថុ ទ្រព្យសម្បត្តិក្នុងមូលដ្ឋាន។

តើរដ្ឋបាលកណ្តាលមានប៉ុន្មានលំដាប់ថ្នាក់? អ្វីខ្លះ?

រដ្ឋបាលកណ្តាលមានពីរលំដាប់គឺ៖

• ថ្នាក់រដ្ឋាភិបាលៈ មានទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីដែលជាទីតាំងការិយាល័យរដ្ឋបាលរបស់រដ្ឋដែលមាននាយករដ្ឋមន្ត្រីជាអ្នកដឹកនាំការងាររបស់ទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី។ រដ្ឋមន្ត្រីជាអ្នកដឹកនាំការងាររបស់ទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី។ រដ្ឋមន្ត្រីទទួលបន្ទុកទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី មានអំណាចធ្វើសេចក្តីសម្រេចក្នុងគ្រប់វិស័យទាំងអស់របស់ក្រសួងនិងក្នុងសកម្មភាពវិនិយោគទុន ពាណិជ្ជកម្ម ធនាគារ ការធានារ៉ាប់រង និងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច។

• ថ្នាក់ក្រសួងនិងរដ្ឋលេខាធិការដ្ឋានៈ មានរដ្ឋមន្ត្រី ឬ រដ្ឋលេខាធិការជាប្រធានស្ថាប័ន ជាអ្នកគ្រប់គ្រងមន្ត្រីភ្នាក់ងាររាជការដែលនៅក្រោមឱវាទ។ 


ក្រសួងនីមួយៗចែកជា៖

១.ខុទ្ទកាល័យៈ ជាលេខាធិការដ្ឋានផ្ទាល់ឬជាសេនាធិការដ្ឋានផ្ទាល់របស់រដ្ឋមន្ត្រី ឬ រដ្ឋលេខាធិការ។

២.ផ្នែករដ្ឋបាល ចែកចេញជានាយកដ្ឋាន ឬការិយាល័យ។ ក្រុមនេះ ជាអ្នកបច្ចេកទេស ឬឯកទេសសម្រាប់រៀបចំផែនការ គម្រោង​ការរបស់ក្រសួង និងជាសសរទ្រូងរបស់ក្រសួង ឬរដ្ឋលេខាធិការដ្ឋាន។

៣.ក្រុមអធិការកិច្ចៈ មាននាទីជាអ្នកតាមដានត្រួតពិនិត្យលើការងារបច្ចេកទេស ការងារថវិការរបស់មន្ត្រីទាំងអស់នៅក្នុងក្រសួង។

៤.ផ្នែកទីប្រក្សាៈ ជាអ្នកផ្តល់យោបល់លើគម្រោងការផ្សេងៗ មុននឹងប្រធាន ស្ថាប័នធ្វើសេចក្តីសម្រេចចិត្ត។

តើរដ្ឋាភិបាលថ្នាក់កណ្តាលមានគុណសម្បត្តិ និងគុណវិបត្តិដូចម្តេចខ្លះ?

គុណសម្បត្តិ

• មានភាពខ្លាំងធ្វើឱ្យមានការឯកភាពគ្នាក្នុងការអនុវត្តការងារដូចៗគ្នាដោយគ្មានករណីពិសេស ឬដោយឡែកសម្រាប់មូលដ្ឋានណាមួយឡើយ។

• ប្រជាជនទូទាំងប្រទេសមានភាពស្មើគ្នាក្នុងការួមវិភាគទានធ្វើការអនុវត្តការងារដែលតម្រូវឱ្យធ្វើ

គុណវិបត្តិ

• ការប្រមូលផ្តុំអំណាចនៅតែមួយកន្លែងនឹងធ្វើឱ្យដំណើរការរដ្ឋបាលកណ្តាលមានបន្ទុកធ្ងន់ធ្ងរ

• ប្រធានរដ្ឋាបាលកណ្តាលមកការរវល់ខ្លាំង ហើយពេលខ្លះមិនក្រសោបការងារឱ្យល្អបានទេ

• ការរៀបចំផែនការគឺរដ្ឋបាលកណ្តាលរៀបចំតែម្នាក់ឯងធ្វើឱ្យមានការលំបាកក្នុងការអនុវត្តនៅថ្នាក់ក្រោម ព្រោះថ្នាក់ក្រោមមិនថបានយល់ដែលនាំឱ្យផែនការបរាជ័យ។

ស្ថាប័ននីតប្រតិបតិ្ត គឺជារាជរដ្ឋាភិបាលនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ដែលមានតួនាទីប្រតិបត្តិច្បាប់ទាំងឡាយណាដែលរដ្ឋសភា នឹងព្រឹទ្ធសភាបានអនុមត័រួចហើយ។

អំណាច នីតិបញ្ញត្តិ នីតិប្រតិបត្តិ និង តុលាការ ខុសគ្នាដូចម្តេច?

ក.​ អំណាចនីតិបញ្ញត្តិ (  Legislative Power)

ត្រូវបានបង្គើតឡើងដោយឈរលើគោលការណ៍នៃច្បាប់មួយចំនួននៃច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញនិងស្ថាប័កំពូលរបស់រដ្ឋ (ក្នុងសភានិយម)ដែលបង្គើតឡើងដោយការបោះឆ្នោតជាសកល។អំណាចនីតិបញ្ញតិ្តមានសិទ្ធកំណត់នូវគោលនយោបាយ ក្នុង​និង​ក្រៅប្រទេសរបស់ជាតិ។ ទីតាំងរបស់ស្ថាប័ននីតិបញ្ញត្តិ គឺរដ្ឋសភា។

ជាអំណាចកំពូល ដែលស្ដែងឡើងដោយឆន្ទៈរួមរស់របស់ប្រជាជនទាំងមូលនៅក្នុងរដ្ឋ។ អំណាចនេះជាអ្នកបង្កើតរដ្ឋធម្មនុញ្ញតាមឆន្ទៈរួម សំរាប់ឲ្យអង្គការនីតិប្រតិបត្ត​ និងវិនិច្ឆ័យយកទៅប្រើប្រាស់។ រដ្ឋសភាមិនត្រឹមតែបង្គើតច្បាប់ប៉ុណ្ណោះទេ តែថែមទាំងត្រួតពិនិត្យទៅលើសកម្មភាពរបស់អំណាចនីតិប្រតិបត្តិទៀតផង។ អំណាចនេះមានសិទ្ធលុប ឫកែប្រែច្បាប់ ប្រកាសសង្គ្រាម អនុម័តច្បាប់ថវិការជាតិ។ ក្នុងករណីមានការបំពានច្បាប់ សភាមានសិទ្ធកោះហៅអ្នកប្រតិបត្តិឲ្យបំភ្លឺនៅចំពោះមុខច្បាប់។ នៅក្នុងប្រទេសខ្លះ សភាដើរតួជាតុលាការវិនិច្ឆ័យទោសលើប្រធានាធិបតី អនុប្រធានាធិតី និងចៅក្រមទៀតផង។

ខ. អំណាចនីតិប្រតិបត្តិ ( Executive Power )

បើធ្វើការប្រៀបធៀបទៅនឹងអំណាចនីតិបញ្ញត្តិ អំណាចនីតិប្រតិបត្តិ ខុសគ្នាត្រង់ សកម្មភាពការងារនៅក្នុងសង្គម។អំណាចនីតិប្រតិបត្តិ មានរដ្ឋាភិបាលជាអ្នកដោះស្រាយនូវបញ្ហាជាច្រើន ដែលនៅក្នុងនោះមានការទទួលខុសត្រូវលើវិស័យសេដ្ឋកិច្ច ផែនការកម្ម វប្បធម៍ សិក្សាធិការ ហិរញ្ញវត្ថុ ឧបត្ថម្ភដល់ការរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ និងសេចក្ដីត្រូវការររបស់ប្រជាជន។ល ។

អំណាចនីតិប្រតិបត្តិជាអំណាចដែលត្រូវបានកំណត់សំរាប់ប្រតិបត្តិ តាមច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ អំណាចនេះត្រូវឋិតនៅក្រោមការចាត់ចែងរបស់ព្រះមហាក្សត្រ ឫប្រធានាធិបតី ឫនាយករដ្ឋមន្ត្រី។ ក្នុងអតីតកាល អំណាចនេះជាអំណាចផ្តាច់ការដែលតែងតែរំលោភទៅលើសង្គម ដោយមិនលំដាប់តាមច្បាប់។ តែនៅក្នុងគោលការណ៍នៃការបែងចែកអំណាចនីតិប្រតិបត្តិនេះ លែងមានតួនាទីដូចមុនទៀតហើយ។ រាល់សកម្មភាពរបស់ពួកគេ ត្រូវលំដាប់តាមច្បាប់ដែលឆ្លើយតបទៅនឹងឆន្ទៈសង្គម។

នៅក្នុងស្ថានភាពដែលអវត្តមានប្រព័ន្ធ Checks and Balances (ផ្តល់មតិ) អំណាចនីតិប្រតិបត្តិ ដោយមិនជៀសរួច និងដើរតួជំនួសនីតិបញ្ញត្តិ និងតុលាការ។ ដើម្បីកុំឲ្យព្រឹត្តិការណ៍នេះកើតឡើង គេមានវិធានការណ៍ជាពិសេស។ សកម្មភាពរបស់អំណាចនីតិប្រតិបត្តិ ត្រូវតែប្រព្រឹត្តទៅអនុលោមតាមច្បាប់ និងនៅក្នុងរង្វង់ច្បាប់។ ស្ថាប័ននេះគ្មានសិទ្ធិកំណត់អភ័យឯកសិទ្ធិរបស់ខ្លួន និងទាមទារឲ្យប្រជាពលរដ្ឋបំពេញនូវកាតព្វកិច្ចណាមួយដែលមិនបានពិនិត្យ និងអនុម័តដោយច្បាប់ទេ។ ស្ថាប័នមានតួនាទីសម្របសម្រួល និងទទួលខុសត្រូវចំពោះមុខតំណាងប្រជាជន ឫប្រធានាធិបតី អាស្រ័យទៅតាមប្រព័ន្ធនយោបាយរបស់រដ្ឋាភិបាល ដែលមានសិទ្ធគ្រប់គ្រងលើសកម្មភាពអំណាចនីតិប្រតិបត្តិ។

គ.អំណាចតុលាការ  ( Judicial Power )

ទំនាក់ទំនងស្ថាប័នតុលាការនៅក្នុងសង្គម មានទិសដៅលើរាល់សកម្មភាពទាំងឡាយ ដូចជាវិស័យសេដ្ឋកិច្ច វប្បធម៍ នយោបាយ។ល។ ដោយជួយឧបត្ថម្ភ និងជួយការពារសិទ្ធនិងសេរីភាពរបស់គេ។

តុលាការ គឺជាអំណាចដែលត្រូវបានកំណត់ឡើងសំរាប់វិនិច្ឆ័យស្វែងរកយុត្តិធម៍​ ក្នុងទំនាស់រវាងបុគ្គល និងបុគ្គលរវាងរដ្ឋ។ អំណាចតុលាការរ ជាអាជ្ញាកណ្ដាលនៅពេលដែលអំណាចនីតិបញ្ញត្តិ និងអំណាចនីតិប្រតិបត្តិមានទំនាស់នឹងគ្នា។ អំណាចតុលាការជាអំណាចឯករាជ្យ (មាត្រា ១២៨ ថ្មី  នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ) ។ បំពេញមុខងារក្នុងអំណាចតុលារការនេះបានត្រឹមត្រូវគឺមានន័យថា សង្គមផ្គត់ផ្គង់បាននូវសន្តិសុខ យុត្តិធម៍ សមភាព និងសេរីភាពពលរដ្ឋ។ កិច្ចការរបស់តុលាការ គឺកាត់ក្ដីឲ្យបានត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់ដែលបានអនុម័ត។

        តុលាការមិនមែនជាស្ថាប័នចាប់ចងទេ ឫជាស្ថាប័នការពារសិទ្ធ នៅពេលដែលកើតឡើងនូវការរំលោភសិទ្ធ។

តើរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាកើតឡើងដោយរបៀបណា?

ប្រទេសកម្ពុជា ជាប្រទេសមួយដែលប្រកាន់យកនយោបាយប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស។ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរជាម្ចាស់វាសនានៃប្រទេសជាតិរបស់ខ្លួន ពោលគឺប្រជាពលរដ្ឋជាអ្នកជ្រើសរើសអ្នកដឹកនាំរបស់ខ្លួន តាមរយៈការបោះឆ្នោតជាសកលគឺការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសសភាតំណាងរាស្ត្រ។ ក្រោយការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសសភាតំណាងរាស្ត្រ យើងសង្គេតឃើញរដ្ឋាភិបាលមួយកើតឡើងតាមការទទួលសេចក្តីទុកចិត្តពីសភាតំណាងរាស្ត្រ (រដ្ឋសភា)។ មាត្រា ១១៩ ថ្មីនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញបានចែងថា តាមសេចក្តីស្នើសុំពីប្រធានដោយមានមតិ​ឯកភាពពីអនុប្រធានទាំងពីរនៃរដ្ឋសភាព្រះមហាក្សត្រទ្រង់ចាត់តាំងវរជនមួយរូបក្នុងចំណោមតំណាងរាស្ត្រនៃគណបក្សដែលឈ្នះឆ្នោត ឱ្យបង្កើតរាជរដ្ឋាភិបាល។ វរជនដែលត្រូវបានចាត់តាំងនោះ នាំសហការីដែលជាតំណាងរាស្ត្រឬជាសមាជិកគណបក្សតំណាងនៅក្នុងរដ្ឋសភាដែលផ្គូរផ្គងឱ្យកាន់តំណែងផ្សេងៗនៅក្នុងរាជរដ្ឋាភិបាលទៅសុំសេចក្តីទុកចិត្តពីរដ្ឋសភា។ កាលបើរដ្ឋសភាបានបោះឆ្នោតទុកចិត្តហើយនោះ ព្រះមហាក្សត្រចេញព្រះរាជក្រឹត្សតែងតាំងគណរដ្ឋមន្ត្រីទាំងមូល។

ចូររៀបរាប់ពីការបង្កើតរដ្ឋាភិបាលក្នុងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។

    នៅក្នុងលទិ្ធប្រជាធិបតេយ្យការបង្កើតរដ្ឋាភិបាលគឺ តាមរយៈការបោះឆ្នោតហើយមានការបែងចែងជាបីរបបផ្សេងពីគ្នាគឺរបបប្រធានាធិបតីនិយមរបបសភានិយមនិងរបបចំរុះ (ពាក់កណ្តាលរបបប្រធានាធិបតិនិងរបបសភានីយម)។ ការបង្កើតរដ្ឋាភិបាលគឺអាស្រ័យទៅលើរបបដែលប្រទេសនីមួយៗប្រកាន់យក និងស្ថានការណ៍នយោបាយរបស់ប្រទេសនោះ។​

តើខុទ្ធកាល័យទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីមានភារកិច្ចដូចម្តេចខ្លះ?

ខុទ្ទកាល័យទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីមានភារកិច្ចសំខាន់ៗដូចជា៖

• រៀបចំជូននាយករដ្ឋមន្ត្រី ដើម្បីសម្រេចលើសំណុំរឿងទាំងឡាយ ដែលក្រសួងផ្សេងៗ​ស្នើមក។

• ជូនយោបល់ដល់នាយករដ្ឋមន្ត្រីក្នុងការរៀបចំគោលដៅសកម្មភាពរបស់រដ្ឋាភិបាល។

• រាយការណ៍អំពីការវិវត្ត និងការអនុវត្តកិច្ចការទាំងឡាយដែលក្រសួងនានាបានចាត់ចែង

• ទទួលរៀបចំទំនាក់ទំនងជាមួយស្ថាប័នខាងក្រៅដូចជា អង្គការ សហជីព អង្គការអន្តរជាតិ។

• ពិនិត្យ និងពិគ្រោះលើសេចក្តីព្រាងច្បាប់ក្រឹត្យអនុក្រឹត្យដែលរៀបចំឡើងដោយ ក្រសួងផ្សេងៗមុននឹងដាក់ជូនសម័យប្រជុំពេញអង្គរបស់គណៈរដ្ឋមន្ត្រី ពិនិត្យ និងអនុម័ត។

ចូររៀបរាប់ពីសមាសភាពរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាព្រមទាំងពន្យល់ពីមុខតំណែងនីមួយៗ។

សមាសភាពសមាជិតរាជរដ្ឋាភិបាល និងមុខតំណែង

• នាយករដ្ឋមន្ត្រីៈ ជាសមាជិករដ្ឋសភា ជាអ្នកដឹកនាំការងារគណៈរដ្ឋមន្ត្រីនិងចាត់ចែងបញ្ជារាល់សកម្មភាពរបស់រដ្ឋាភិបាលលើគ្រប់វិស័យ។

• ឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រីៈ ជាសមាជិករដ្ឋាភិបាលដែលមានអាសនានុក្រមលើសមាជិករដ្ឋាភិបាលដទៃទៀត។ ឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រីជួយការងារនាយករដ្ឋមន្ត្រីតាមការប្រគល់សិទ្ធិចំពោះមុខពីនាយករដ្ឋមន្ត្រី។ កិច្ចការដែលទាក់ទងនិងការដឹកនាំរួមរបស់រដ្ឋាភិបាលបើគ្មានការយល់ព្រមពីនាយករដ្ឋមន្ត្រី ឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រីគ្មានសិទ្ធិសម្រេចអ្វីទាំងអស់។

• ទេសរដ្ឋមន្ត្រីៈ សំដៅលើរដ្ឋមន្ត្រីដែលមានអតីតភាពយូរ។ អ្នកដែលមានតំណែងជាទេសរដ្ឋមន្ត្រី មិនបានកាន់កាប់ក្រសួងណាទេស តែបើជាទេសរដ្ឋមន្ត្រីផង រដ្ឋមន្ត្រីផង ទើបមានតំណែងជាប្រធានស្ថាប័នពិតប្រាកដ។ ទេសរដ្ឋមន្ត្រីដែលមិនដឹកនាំក្រសួង អាចទទួលភារកិច្ចតាមការកំណត់របស់នាយករដ្ឋមន្ត្រី។

• រដ្ឋមន្ត្រីៈ ជាប្រធានស្ថាប័នក្នុងករណីដែលមានរដ្ឋលេខាធិការជាអនុប្រធានស្ថាប័ន។ រដ្ឋមន្ត្រី មានភារកិច្ចដឹកនាំគ្រប់គ្រងស្ថាប័ន និងអង្គភាពចំណុះក្នុងក្របខ័ណ្ឌសមត្ថកិច្ចដែលកំណត់ក្នុងច្បាប់

• រដ្ឋលេខាធិការៈ ជាប្រធានស្ថាប័នរដ្ឋលេខាធិការដ្ឋានស្វយ័ត រដ្ឋលេខាធិការដ្ឋានអាកាសចរណ៍ស៊ីវិល និងរដ្ឋលេខាធិការដ្ឋានមុខងារសាធារណៈ ដែលចំណុះឱ្យទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី។

• អនុរដ្ឋលេខាធិការៈ មិនមែនជាសមាជិកនៃរាជរដ្ឋាភិបាលទេ ជាជំនួយការក្នុងករណីដែលក្រសួងមានរដ្ឋមន្ត្រី ឬរដ្ឋលេខាធិការជាប្រធាន និងអនុប្រធាន ស្ថាប័ន។

តើក្រសួង និងរដ្ឋលេខាធិការដ្ឋានត្រូវរៀបចំឡើងតាមវិស័យអ្វីខ្លះ? លើកឧទាហរណ៍បញ្ជាក់។

ក្រសួងនិងរដ្ឋលេខាធិការដ្ឋានត្រូវបានរៀបចំឡើងតាមវិស័យ៖

• វិស័យរដ្ឋបាលៈ មានក្រសួងមហាផ្ទៃ ក្រសួងការពារប្រទេស ក្រសួងយុត្តិធម៌ ក្រសួងការបរទេស និងសហប្រតិបត្តិការណ៍ អន្តរជាតិ ក្រសួងផែនការ រដ្ឋលេខាធិការដ្ឋានមុខងារសាធារណៈ។

• វិស័យសេដ្ឋកិច្ចៈ មានក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្តុ ក្រសួងឧស្សាហកម្មរ៉ែ និងថាមពល ក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម ក្រសួងកសិកម្ម ក្រសួងទេសចរណ៍ ក្រសួងសាធារណការនិងដឹកជញ្ជូន ក្រសួងប្រៃសណីយ៍ និងទូរគមនាគមន៍ រដ្ឋលេខាធិកការដ្ឋាន អាកាសចរស៊ីវិល។

• វិស័យវប្បធម៌ និងសង្គមកិច្ចៈ មានក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា ក្រសួងព័ត៍មាន ក្រសួងសុខាភិបាល ក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្តសិល្បៈ ក្រសួងសង្គមកិច្ច អតីតយុទ្ធជន និងយុវនីតិសម្បទា ក្រសួងការងារបណ្តុះបណ្តាលវិជ្ជាជីវៈ ក្រសួងកិច្ចនារី ក្រសួងធម្មការនិងសាសនា។

តើរដ្ឋបាលថ្នាក់មូលដ្ឋានលើគេបង្អស់គឺអ្វី? ហើយត្រូវបានកើតឡើងដោយរបៀបណា? មានតួនាទីយ៉ាងដូចម្តេច?

• ដ្ឋបាលថ្នាក់មូលដ្ឋានលើគេបង្អស់គឺរដ្ឋបាលថ្នាក់រាជធានី ខេត្ត ក្រុង។

• រដ្ឋបាលថ្នាក់រាជធានី ខេត្ត ក្រុងកកើតឡើងដោយសារការជ្រើសតាំងតាមរយៈគណៈបក្ស

មានតួនាទី៖

- មានសមត្ថភាពគ្រប់គ្រងលើវិស័យរដ្ឋបាលនិងនយោបាយ

- រក្សាសណ្តាប់ធ្នាប់សង្គម សន្តិសុខនិងសារធាណ

-​​ ការពារសិទ្ធិសេរីភាពរបស់ប្រជាជន លើកតម្កើងនូវជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាពលរដ្ឋឈានទៅរកការអភិវឍ្ឍរាជធានី ខេត្ត ក្រុងលើគ្រប់វិស័យទាំងអស់

- រដ្ឋបាលរាជធានី ខេត្ត ក្រុងដឹកនាំដោយអភិបាលរាជធានី ខេត្ត ក្រុង ឬប្រិតភូរាជរដ្ឋាភិបាលទទួលបន្ទុកអភិបាលមួយរូបអមដោយអភិបាលរងឬប្រតិភូរាជរដ្ឋាភិបាលទទួលបន្ទុកជាអភិបាលរង៣រួបដែលរួមមាន៖

   អភិបាលរងទី១ ទទួលបន្ទុកផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុនិងការងារអធិការកិច្ច។

  អភិបាលរងទី២ ទទួលបន្ទុកអគ្គលេខាធិការដ្ឋានដឹកនាំនូវរាល់កិច្ចការនយោបាយ សេដ្ឋកិច្ចការងារសុរិយោដី និងពន្ធនាគារ។

  អភិបាលរងទី៣ ទទួលបន្ទុកខុទ្ទកាល័យនិងដឹកនាំត្រួតពិនិត្សកិច្ចការបញ្ជូនទៅរាល់លិខិតបទដ្ឋាន ទូរលេខ ការងារ ទំនាក់ទំនងសារធាណ ការងារ បុគ្គលិកសារព័ត៍មាន សង្គមកិច្ចជាដើម។

តើមជ្ឈការមានន័យដូចម្តេច?

      មជ្ឈការមានន័យថា គឺជាការប្រមូលផ្តុំអំណាច ឬជាប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រង​ដែលប្រមូលផ្តុំអំណាចនៅតែក្នុងកណ្តាប់ដៃ​របស់រដ្ឋបាល គឺមានន័យថា​អំណាចទាំងអស់នៅតែក្នុងកណ្តាប់ដៃ​បុគ្គលឬក្រុមដែលមានអំណាច​គ្រប់គ្រងប្រទេស។

តើអ្វីជាវិមជ្ឈការ និងវិសហមជ្ឈការ ?

វិមជ្ឈការ និងវិសហវិជ្ឈការ គឺជាគោលការណ៍មួយក្នុងចំណោមគោលការណ៍​នានានៃរបបប្រជាធិបតេយ្យ​ដែលរាជរដ្ឋាភិបាលបានប្រកាន់យក និងកំពុងតែបន្តអនុវត្ត ព្រមទាំងកំពុងតែធ្វើកំណែ​ទម្រង់ដើម្បីឱ្យកាន់​តែមាន​ប្រសិទ្ធិភាព ការអភិវឌ្ឍន៍មូលដ្ឋានពិតប្រាកដ និងជាការពង្រឹងសមត្ថភាព ព្រមទាំងជាការទទួល​ខុសត្រូវ​របស់​មន្ត្រីមូលដ្ឋាន។ អ្វីដែលសំខាន់គឺដើម្បីពង្រឹងនូវប្រសិទ្ធភាពនៃអភិបាលកិច្ចល្អ៕

តើវិមជ្ឈការ​ មាន​ន័យ​ដូចម្ដេច?

    វិមជ្ឈការ​ មាន​ន័យ​ថា រាជ​រដ្ឋាភិបាល ប្រគល់​នូវ​ភាព​ជា​ម្ចាស់ លើ​មុខងារ​ សិទ្ធិ​អំណាច ការ​ទទួល​ខុស​ត្រូវ និង​ធនធាន (ហិរញ្ញវត្ថុ ទ្រព្យ​សម្បត្តិ និង​បុគ្គលិក) ឲ្យ​ទៅ​ក្រុមប្រឹក្សា​នៅ​ថ្នាក់​ក្រោម​ជាតិ ដូចជា ក្រុមប្រឹក្សា​រាជធានី ក្រុមប្រឹក្សា​ខេត្ត ក្រុមប្រឹក្សា​ក្រុង ក្រុមប្រឹក្សា​ស្រុក ក្រុមប្រឹក្សា​ខណ្ឌ ក្រុមប្រឹក្សា​ឃុំ ក្រុមប្រឹក្សា​សង្កាត់ ដើម្បី​ឆ្លើយ​តប​ទៅ​នឹង​តម្រូវការ​របស់​មូលដ្ឋាន។

ឧទាហរណ៍៖រាជរដ្ឋាភិបាល​បាន​ផ្ទេរ​ថវិកា​ចំនួន ៤០​លាន​រៀល សម្រាប់​ជា​ថវិកា​របស់​រដ្ឋបាល​ស្រុក​មួយ​ក្នុង​គោលដៅ​នៃ​ការ​អភិវឌ្ឍ។ ក្រុមប្រឹក្សា​ស្រុក​នោះ​មាន​ភាព​ជា​ម្ចាស់​ក្នុង​ការ​គ្រប់គ្រង ចាត់ចែង និង​ប្រើប្រាស់​ថវិកា​នោះ ដើម្បី​ឆ្លើយតប​ទៅ​នឹង​តម្រូវការ​អាទិភាព​របស់​ស្រុក ដោយ​ផ្អែក​តាម​កម្មវិធី​វិនិយោគ និង​ផែនការ​អភិវឌ្ឍន៍​ស្រុក ដែល​បាន​អនុម័ត​ដោយ​ក្រុមប្រឹក្សា ដូចជា សម្រាប់​ជី​អណ្ដូង​ទឹក​ស្អាត ជួសជុល​ផ្លូវលំ និង​ផ្សព្វផ្សាយ​អំពី​ការ​ទប់ស្កាត់​អំពើ​ហិង្សា​ក្នុង​គ្រួសារ​នៅ​ក្នុង​សហគមន៍​តាម​តម្រូវការ​របស់​ប្រជាពលរដ្ឋ​ជាដើម។

តើ វិសហមជ្ឈការ មាន​ន័យ​ដូចម្ដេច?

   
 វិសហមជ្ឈការ មាន​ន័យ​ថា រាជរដ្ឋាភិបាល​ ឬ​ក្រសួង ស្ថាប័ន ធ្វើ​ប្រតិភូកម្ម មុខងារ សិទ្ធិ​អំណាច និង​ធនធាន (ហិរញ្ញវត្ថុ ទ្រព្យ​សម្បត្តិ និង​បុគ្គលិក) ទៅ​អង្គភាព​ក្រោម​បង្គាប់ ឬ​ទៅ​ក្រុមប្រឹក្សា​ប្រភេទ​ណា​មួយ ដើម្បី​អនុវត្ត​មុខងារ​នេះ ក្នុង​នាម​រាជរដ្ឋាភិបាល ក្រសួង ឬ​ស្ថាប័ន​នោះ។ ក្នុង​ន័យ​នេះ ភាព​ជា​ម្ចាស់​មិន​បាន​ផ្តល់​ជូន​អង្គភាព​ក្រោម​បង្គាប់ ឬ​ក្រុមប្រឹក្សា​ឡើយ។ រាជរដ្ឋាភិបាល ឬ​ក្រសួង ស្ថាប័ន​នៃ​រាជរដ្ឋាភិបាល​បាន​រក្សា​ភាព​ជា​ម្ចាស់​នោះ។

ឧទាហរណ៍ ៖
ក្រសួង​មហាផ្ទៃ ធ្វើ​ប្រតិភូកម្ម​មុខងារ​ធ្វើ​សេចក្តី​ចម្លង​អត្រានុកូលដ្ឋាន ទៅ​ឲ្យ​ក្រុមប្រឹក្សា​ស្រុក ហើយ​អភិបាល​ស្រុក​ត្រូវ​បាន​ប្រគល់​ឲ្យ​អនុវត្ត​ការងារ​នេះ ក្នុង​នាម​ក្រុមប្រឹក្សា​របស់​ខ្លួន។

ស្ថាប័នតុលាការជាអ្វី?មាននាទីដូចម្ដេចខ្លះ?

         ស្ថាប័នតុលាការជាស្ថាប័នមួយមានអំណាចឯករាជ្យហើយមានតួនាទីការពារសេរីភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។
         តួនាទីរបស់តុលាការគឺការពារសិទ្ធិសេរីភាពជូនដល់ប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់ស្រទាប់វណ្ណៈ។សម្រេចសេចក្ដីដោយឆន្ទានុសិទ្ធិរបស់តុលាការដោយមិនស្ថិតនៅក្រោមឥទ្ធិពលរបស់បុគ្គលណាមួយឡើយ។តុលាការកាត់ក្ដីដោយឈរលើភាពមិនលំអៀងមិននិយមបក្សពួក។តុលាការមានសមត្ថកិច្ចឫអំណាចគ្រប់ដណ្ដប់លើរឿងក្ដីទាំងអស់រួមទាំងរឿងក្ដីរដ្ឋបាលផង។